De kwaliteit van de Kwaliteitswijzer

Lodewijk Asscher heeft onlangs de Kwaliteitswijzer Basisonderwijs uitgegeven. Daarmee loopt Amsterdam vooruit op een landelijke ontwikkeling waarbij straks alle scholen zich digitaal moeten gaan verantwoorden. In het voortgezet onderwijs kent men het systeem al langer, onder de naam Vensters voor verantwoording.

Citaat uit de Kwaliteitswijzer, p. 54: "Met het ondertekenen van het Kwaliteitsakkoord Basisonderwijs Amsterdam in 2008 onderstreepten schoolbesturen en de gemeente het belang en de noodzaak om samen de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. De schoolbesturen, verenigd in het Breed Bestuurlijk Overleg (BBO), legden bovendien in 2010 de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor kwaliteit vast in de prestatieagenda ‘Naar meer excellente scholen’. Het doel is te komen tot aantoonbaar kwalitatief goed onderwijs."

Kwaliteit, wie kan daar nou tegen zijn? Maar... wat is kwaliteit precies? Ik citeer: "Om samen de kwaliteit van onderwijs te kunnen verbeteren, is op de eerste plaats overeenstemming nodig over wat kwalitatief goed onderwijs is." (ibid.)

Gelukkig, de auteurs zijn zich bewust dat de betekenis van het woord kwaliteit niet vanzelfsprekend mag worden aangenomen. Je kunt daarover van inzicht verschillen, en het is daarom belangrijk er met elkaar over in dialoog te treden om tot een gemeenschappelijke, gedeelde betekenis van de term 'kwaliteit' te komen. Helaas ontbreekt iedere verwijzing naar een dergelijke dialoog. In het voorgaande en volgende wordt één bepaalde en beperkte opvatting van kwaliteit impliciet als gemeenschappelijk verondersteld.

Kwaliteit wordt in de Kwaliteitswijzer op basis van cijfermatige informatie beoordeeld. Kwaliteit betekent volgens de auteurs kennelijk: hoge citoscores en uitstroom naar hogere vormen van vervolgonderwijs. Alleen in de beoordeling van de Onderwijsinspectie - die ook in de Kwaliteitswijzer is opgenomen - is er hoop op een meer dan louter cijfermatige opvatting van kwaliteit.

Is kwaliteit: voldoen aan de verwachtingen van de klant? Is een onderwijsinstelling een producent van hoog scorende kinderen? Of is kwaliteit een ander woord voor deugdelijkheid, en biedt dat ruimte voor een ruimere invulling van het begrip? Neem niet aan dat de betekenis van kwaliteit eenduidig vaststaat, maar blijf daarover de dialoog voeren.

En al zou je tot de conclusie komen dat kwaliteit afdoende kan worden afgelezen uit cijfers, dan nog is het van belang dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen de cijfers, de meetbare feiten enerzijds, en de betekenis die daaraan gehecht wordt anderzijds. Wat betekenen de cijfers en staafdiagrammen in de Kwaliteitswijzer? Cijfers en feiten betekenen op zichzelf niets. De vraag is welke interpretatie je eraan verbindt, welke betekenis je eraan hecht. En belangrijk is dat je met elkaar in gesprek blijft over de verschillende mogelijke interpretaties.

Het gevaar dreigt dat de interpretatie van de feiten wordt gepresenteerd alsof die zelf van feitelijke aard was. Maar de betekenis die je hecht aan feiten is van een andere orde dan die van de feiten zelf.

Professor Paul van Tongeren legt de relatie tussen feiten en betekenissen helder uit tijdens een Studium Generale lezing over de klassieke deugdenleer, volledig te beluisteren via de link. Leerzaam!